Stres nedir?
Hepimiz günlük yaşamda “stres” kelimesini kullanıyoruz ancak bu kelimenin aslında neyi ifade ettiğini pek çoğumuz tam olarak bilmiyoruz. Stresin ne olduğu ile ilgili pek çok farklı tanım ve görüş var. Genel olarak stres; “bir kişiden talep edilenlerin kişinin; kişisel ve sosyal kaynaklarını aşması veya zorlaması durumunda yaşanan durum ya da duygudur.” olarak tanımlanabilir. Kısaca stres; arz ve talep arasındaki dengesizlikten kaynaklanır.Hepimiz gün içinde stresle karşı karşıya kalırız. Öğrenciler özellikle sınavlara hazırlanırken stresle karşı karşıyadırlar. Kendilerinden beklenen aşırı çalışma temposu ve başarıyı gerçekleştiremeyeceklerini düşünmeleri; kendilerini yetersiz olarak görmelerine neden olur. Bu da onların stres yaşamalarına, başarı ve motivasyonlarının azalmasına sebep olabilir.
Stres neden kaynaklanır?
Herkesin stres kaynağı farklıdır, çünkü herkesin olaylara ve durumlara verdiği tepki farklıdır. Bazen stres gerçek bir olaydan kaynaklanırken bazen stresi kendimiz yaratırız. Stresin dozunu ise stres kaynağı olan olay ya da yaşadığımız durumun bizi nasıl etkileyeceğine dair olan düşüncelerimiz belirler.Yaşamımızdaki bazı olaylar stres kaynağıdır. Boşanma, bir yakının ölümü, maddi sorunlar, bir yakınımızın hasta olması, başka bir yere taşınmak, iş ya da okul değiştirmek strese neden olabilecek davranışlardan birkaç tanesidir. Bu tür durumlarda stres ve mutsuzluk yaşamak son derece doğaldır. Ancak önemli olan stresin yaşamımızın doğal akışını bozmasını engellemek ve onunla başa çıkabilmektir.
Bazen stres kaynağı olan olaylar aslında bizim büyüttüğümüz ve sorun haline getirdiklerimizdir. Başa çıkabileceğimiz bir durumla karşılaşsak bile strese girer sorunları çözemeyeceğimizi düşünürüz. Böylece stresimiz artar. Önemli olan sorunlardan kaçarak stresi saklamaya çalışmak değil stresle başa çıkma yöntemlerini öğrenip sorunlarımıza çözüm yolları üretebilmektir.
Belli bir düzeydeki stres insan için yararlıdır. Kişiyi motive eder ve sorunlarını çözmek için itici bir güç olur. Ancak çok fazla stres yaşamak kişinin günlük yaşamdaki etkinliklerini düzgün olarak yerine getirmesini engeller.
Stresle savaşın
Stres herkeste farklı psikolojik ve fiziksel etkiler oluşturur. Ayrıca psikolojik ve fizyolojik pek çok hastalığın temel nedeni baş edilemeyen strestir. Migren, mide ağrıları, uykusuzluk, ülser, depresyon, yüksek tansiyon stresin neden olduğu hastalıkların birkaçıdır. Bu yüzden stresle baş etmek sadece sorunlarınızı çözmenizi ve daha mutlu bir yaşama sahip olmanızı sağlamaz aynı zamanda sağlıklı bir yaşama sahip olmanızı da sağlar. Ayrıca stres; sabırsız, agresif, endişeli olmamıza da neden olabilir. Bu da çevremizdekilerle olan ilişkilerimizde sorunlar yaşamamıza ve kendimizi kontrol etmekte zorlanmamıza neden olabilir.
Stresle baş edebilmek için hepimiz bilinçli ya da bilinçsiz bazı yöntemler deneriz. Aşırı stres yaşadığımızda derin derin nefes alırız, bazı gevşeme hareketleri yaparız ya da stres topu, stres bilekliği gibi aletleri kullanırız. Ancak bu tür yöntemler stresin ani fiziksel etkilerini azaltır. Asıl stres kaynağı ile baş etmemizi sağlamaz. Sadece stresin etkilerini erteler. Stresle baş edebilmek için stresin kaynağını çözümlemek gerekir.Aşağıdaki aşamalar stresle baş etmek için size yardımcı olabilir:
Yaşamınızda strese neden olan olay ve durumların belirlenmesi
Strese neden olan olay ve durumların listelenmesi ve hangilerinin öncelikle baş edilmesi gerektiğinin belirlenmesi
Yaşamınızda strese neden olan olay ve durumların belirlenmesi: Stres altında olduğunuzu kabul etmek, sizi streslendiren olay ve durumları belirlemeniz için önemlidir. Stresi görmezden gelmek küçük bir sorunun giderek büyümesine ve tek başına baş edilemeyecek hale gelmesine neden olur. Genellikle bizi streslendiren asıl olay ve durumu fark etmeyiz. Mesela, öğrenciler genellikle sınavlara hazırlanırken stres yaşarlar. Ancak stresin nedeni sadece sınavın olması değildir. Bunun yanında; başarısız olma korkusu, zamanın kısıtlı olması, konuları yeterli öğrenemediğini düşünme, gibi pek çok neden sınav öncesi strese girmenin nedeni olabilir. Bu yüzden öğrencilerin sınav stresiyle baş edebilmeleri için aslında başka sorunları çözmeleri gerekir. Günlük yaşamda ya da iş yerinde de strese neden olan pek çok olayın temelinde başka sorunlar olabilir. Bunları keşfetmek stresle başarılı bir şekilde baş etmek için önemlidir.
Strese neden olan olay ve durumların listelenmesi ve hangilerinin öncelikle baş edilmesi gerektiğinin belirlenmesi: Bir gün, bir hafta ve bir ay içinde sizin stres yaşamınıza neden olan olayları ve bunların sebeplerini listeleyin. Listenizde sizin yaşamınızı çok fazla etkileyenleri belirleyin. Böylece önemli ve önemsiz stres kaynaklarını belirleyebilirsiniz. Bazen temel bir stres kaynağı başka alanlarda da sorun yaşamınıza neden olur. Bu yüzden önemli stres kaynaklarıyla baş etmek aslında pek çok stres kaynağıyla baş etmenizi sağlayabilir.
Stresle baş etmenizi sağlayacak tekniklerin belirlenmesi ve uygulamaya konması: Stres kaynaklarınızı ve sorunlarınızı belirledikten sonra bunlarla baş edebilmek için nasıl bir yöntem izlemeniz gerektiğini belirlemeniz gerekir. SWOT Analizi stres ile baş etmek için kullanılan tekniklerden biridir. SWOT analizinde bizi streslendiren olay ya da durum karşısında güçlü, zayıf yanlarımızı bunun yanında bize sağlayacağı fırsatları ve tehditleri sıralamanız gerekir. Böylece stresinizi azaltmak için hangi alanlarla ilgili çalışma yapmanız gerektiğini belirleyebilirsiniz.
Pek çok öğrenci sınavlardan önce kısa ya da uzun vadeli stres yaşar. Stresinizi analiz etmek için öncelikle güçlü yanlarınızı listeleyin. Olumlu kişilik özellikleriniz, destek alabileceğiniz kişiler, sahip olduğunuz bilgi sizin güçlü yanlarınızı oluşturur. Sahip olmadığınız bilgi, geliştirmediğiniz kişilik özellikleriniz, okulda ya da evde yaşadığınız sorunlar ise sizin zayıf yanlarınızı oluşturur. Fırsatlar stres yönetiminde kilit noktadır. Güçlü yanlarınız strese neden olan sorunlarla baş etmenizi sağlar ve güçlü yanlarınızı kullanarak zayıf olduğunuz alanları geliştirebilirsiniz. Bu sizin için bir fırsattır ve bu tür fırsatlar sizin daha donanımlı olmanızı ve stresle baş etmenizi sağlar. Tehlike bölümünde ise stresinizi ve sorunlarınızı çözümlemezseniz karşılaşacağınız zorlukları listelemelisiniz. Bu bölüm stresinizi ve sorunlarınızı görmezden gelmenin ne tür sonuçlar doğurabileceğini göstermesi açısından önemlidir.
SWOT Analiz Örneği;
Yaklaşan fizik dersi sınavı ile ilgili aşırı stres yaşayan bir öğrenciyi düşünelim.
Güçlü özellikler Zayıf özellikler
• Başarılı olma isteğim - Çalışmak için az zamanım var
• Sabırlı olmam - Fizik çalışırken çabuk sıkılıyorum
• Diğer derslerimin ve özellikle - Fizik dersini sevmiyorum.
matematiğimin iyi olması
• En yakın arkadaşım fizik
dersinde başarılı
Fırsatlar Tehditler
Eğer stresimi yenersem; Eğer stresimi yenemezsem;
- Sınavda başarılı olabilirim. - Sınavda başarısız olabilirim.
- Kendime güvenim artacak. - Kendime güvenimi kaybedip diğer derslerde de
- Eğer arkadaşımla çalışırsam onunla aynı sorunu yaşayabilirim.
vakit geçirebileceğim
Kendi analizinizi yaptıktan sonra bir plan ve hedef oluşturabilirsiniz. Mesela; arkadaşınızdan beraber çalışmak için yardım isteyebilirsiniz, öğretmeninize anlamadığınız konuları sorabilirsiniz. Ayrıca kendinize bir çalışma programı hazırlayabilirsiniz. Ancak çabuk sıkıldığınız için programda kısa dinlenme aralarına daha fazla zaman ayırabilirsiniz. SWOT analizi ile kendiniz için farklı pek çok plan ve hedef oluşturabilirsiniz. Plan ve hedef doğrultusunda çalıştığınız zaman ne kadar ilerlediğinizi görebilirsiniz. Başarılı oldukça da stresinizin azaldığını fark edeceksiniz.
ÖSS yaklaştı, strese girdim!
Pek çok öğrenci ÖSS’ye hazırlanırken yaşadıkları stresten şikayet ederler. Stres günlük yaşamda herkesin karşısına çıkıyor. Öğrenciyken stresle başa çıkmak daha sonra iş yaşamında ve günlük yaşamda karşılaşabileceğiniz sorunlarla baş etmenizi kolaylaştırır ve stresin gelecekte de sizi engellemesini ve başarınızı azaltmasını önlemenize yardımcı olur.Stresli olduğunuzu kabul etmemek ya da stresin yaşamınızı olumsuz etkilemesine izin vermek mutlu ve başarılı olmanızı engelleyecektir. Aşırı stres yüzünden çalışmalarınızı yarım bırakmak kendi elinizle başarısızlığı kabul etmektir.
“Kötümser, yalnız tüneli görür; iyimser, tünelin sonundaki ışığı görür; gerçekçi, tünelle birlikte hem ışığı hem de gelecek treni görür.”
J. Harris
Stres sizi çevreleyip elinizi kolunuzu bağlamadan siz stresinizi hapsedin. Derin bir nefes alın, stresinizi yenmeye ve başarınızı kutlamaya hazırlanın.
Bu arada Aşağıdaki testten de stresinizi (depresyon seviyenizi) ölçebilirsiniz :
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder